پنجاب دا رہن-سہن
(1) رہن-سہن دی پریبھاشا اتے سنکلپ
؛ ؛ رہن-سہن جیون-پندھن دی سرودی سر ہے۔ رہن-سہن سماجک بنتر دا اوہ تانا-پیٹا ہے جس ادھین لوکاں دا سماج وچّ رتبہ اتے کماں، دھندیاں دی وشیشتا متھی جاندی ہے۔ رہن-سہن راجسی اتے آرتھک چیتنا ہے جس ادھین جیون-جاچن دے اصول اتے مریادا ستھاپت کیتی جاندی ہے۔ رہن-سہن رشتیاں دی اوہ کڑی ہے جس ادھین منکھ، منکھ نال، منکھ پریوار نال، پریوار گلی مہلے سحر اتے دیس دے پریواراں نال سانجھ دی مالا وچ پروئے جاندے ہن۔
؛ ؛ رہن-سہن ہے، قدرت دیاں انمول داتاں، اپجاؤ مٹی، پنج دریاواں دے پانیاں، جنگلاں-بیلیاں نوں کویں پنجابیاں پیڑھی-در-پیڑھی دے تجربے انوسار ورتوں یوگ بنا کے وکاس دیاں منزلاں ولّ قدم پٹے۔ رہن-سہن سنکلپاں اتے تکنیکاں دا اوہ رچنا پرواہ ہے جس انوسار لوکاں اپنے گھراں، محلیاں، پنڈاں، شہراں دی ستھاپنا اتے وکاس کیتا۔ اوپری نظرے رہن-سہن، اہل، اڈول، بے رس، بے رنگ، زندگی دا عکس لگدا ہے پر اصل وچّ ایہہ بے رنگ اتے بے رس زندگی توں نزات دوا کے اوہدے وچّ گدھے، بھنگڑے، بولیاں، ٹپے، لوک-گیتاں دا رس ڈھول دے ڈگے نال مچدا کھرود، خوشی اتے مستی دے رنگ بھردا ہے۔ رہن-سہن، رنگاں، رونقاں، میلیاں، تیوہاراں، گرپرباں دا اوہ اتشاہ ہے جس ادھین کسے سمیں کی کرنا ہے، کی نہیں کرنا، جو کرنا ہے اوہ کویں کرنا ہے، دے آدرش اتے ودھی-ودھان متھے جاندے ہن۔ رہن-سہن، کھان-پین دیاں وستاں دی مہک ہے، سواد ہے جنہاں وستاں دی کلپنا ماتر نال منہ وچّ پانی آ جائے۔ جدوں اسیں رہن-سہن دی اس پرپیکھ وچّ پریبھاشا کرن دی کوشش کردے ہاں تاں رہن-سہن سبھیاچار دا مورتیمان روپ بن کے جھلکدا ہے۔
؛ ؛ ہر سماج اپنیاں لوڑاں مطابق چنھاں، پرتیکاں، بمباں دی بھاشا دا اک رچنا-پرسار رسجدا ہے۔ ایہہ چنہ، پرتیک، بمب اتے سنکلپ رہن-سہن دے بہت سارے پاسار نوں سمجھن وچّ سہائک ہندے ہن۔ جدوں اسیں رہن-سہن نال جڑے ارتھاں نوں سمجھن دی کوشش کردے ہاں تاں اس کوشش وچّ اسیں علاقے-وشیش دے سبھیاچارک ورثے دی جھلک ویکھدے ہاں۔
؛ ؛ جدوں اسیں ایہہ دیکھدے ہاں کہ پنجابیاں کویں پیڑھی-در-پیڑھی اپنے چوگردے نوں اپنیاں لوڑاں مطابق ڈھالیا، کویں چھپڑاں وچوں گارا کڈھ کے گھراں نوں بنایا، کویں منڈاں، جنگلاں-بیلیاں وچوں گھاہ-پھوس، سرکنڈا، کانے لیا کے چھنا ڈھاریاں دا نرمان کیتا، کویں رکھاں دی سنبھال اتے پوجا کرنی سکھی، کویں پسو پالنے سکھے، کویں فصلاں اگاؤنیاں سکھیاں تاں رہن-سہن اس پرسنگ وچّ مانو-وگیان (ایننتھروپولوجی) دیاں اوہ ودھیاں اتے تکنیکاں بن جاندا ہے جنہاں ادھین پنجابیاں چوگردے نوں ویونتیا، سنگٹھت کیتا اتے وکست کیتا۔ مانو-وگیان نال جڑدے سنکلپاں دی وکاس پرکریا نوں سمجھن دی کوشش کردے کردے ہوئے ساڈے سبھیاچارک ورثے دیاں پیڑھی-در-پیڑھی پرتاں کھلھدیاں چلیاں جاندیاں ہن۔
؛ ؛ انج کردے ہوئے سانوں سمجھ آؤندی ہے کہ ساڈے وڈے-وڈیریاں، گروآں، پیراں، رشیاں، منیاں نے ساڈے سبھیاچارک ورثے نوں کویں اساریا، وکست کیتا اتے مہانپرکھاں دی ساڈے ورثے نوں کنی مہان دین ہے۔ مہانپرکھاں دی دین نوں سمجھدے ہی اک پاسے گروآں، پیراں پرتِ شردھا وجوں ساڈا سر جھک جاندا ہے۔ دوجے پاسے اسیں چیتن ہندے ہاں کہ ساڈا ورثہ کنا مہان ہے اتے اس ورثے دی سانبھ، سنبھال اتے سمجھ کنی اہم ضرورت ہے۔
؛ ؛ رہن-سہن شانت پانی وانگ ٹھہریا ہویا سنکلپ نہیں، سگوں اک گتی شیل نرنتر بدلدا سنکلپ ہے۔ ایہہ کسے علاقے دے لوکاں دی ججھارو طبیعت، آرتھک اتے تکنالوجی دی ترکی دی رفتار، راجنیتک سوجھی آدی تتھاں دے پرسنگ وچّ بدلدا رہندا ہے۔ رہن-سہن سنکلپ دو-دھاری شستر وانگ سمیں دی شطرنج تے چالاں چلدا ہے۔ اک پاسے ایہہ لوکاں دے وشواس اتے بھوکھ دے وکاس دیاں سمبھاوناواں نوں متھدا ہے، دوجے پاسے دسدا ہے کہ مہان لوک-نائکاں اتے یگ-پرشاں دیاں سنگھرششیل کوششاں نال رہن-سہن دا منھ-مہاندرا، نقش نہار کویں بدلدی رہندی ہے۔
پچھلے پنے تے جان لئی اتھے دباؤ
