پنجابی لوک-ساہت
ٹپا
؛ ؛
ایہہ اکہری تک والا لوک-گیت ہے۔ اس نوں ڈھولکی نال گدھے جاں ناچ وچّ گایا جاندا ہے۔ ایہہ گدھے دیاں بولیاں دی اک ونگی ہے۔ اس نوں اک تکی جاں اکہری بولی وی کیہا جاندا ہے۔
؛ ؛ جدوں گدھا جاں بھنگڑا مدھم چال وچّ ہووے تاں نالو نال اچارے جاندے ٹپے خوب رنگ بنھدے ہن۔ ٹپے نوں لمکا کے گاؤن لئی کئی وار بلے بلے وی جوڑ لیا جاندا ہے۔
؛ ؛ ٹپے وچّ اکثر اک بمب ارتھات اک شابدک-چتر ہندا ہے جس کارن ٹپے وچّ کاوکتا جھلک-جھلک پیندی ہے۔ عامَ طور 'تے ٹپے دے پہلے ادھ تے انت اتے دیرگھ سور آؤندا ہے۔ اتھے ٹھہراؤ آؤندا ہے۔ اس نال ٹپے نوں دوویں پاسیاں توں چکیا جا سکدا ہے جویں:
پکی رہگی وے توے 'تے روٹی،
؛ ؛ ؛ بصرے نوں تر چلیا،
اس نوں ایوں وی اچاریا جا سکدا ہے:
؛ ؛ ؛ بصرے نوں تر چلیا،
پکی رہگی وے توے 'تے روٹی
؛ ؛ ٹپے وچّ اکہرا بھاوَ پرگٹ ہویا ہندا ہے۔ رچنا پکھوں اس وچّ سنجم، سہج، سرلتا تے عجیب تکھاپن ہندا ہے۔ وکھ-وکھ ٹپیاں وچّ جیون دے انیک رنگاں تے ستھتیاں بارے نکیاں-نکی ٹپنیاں ہندیاں ہن۔ لوک-سیانپاں، لوک-نیتیاں، جیون دی استھرتا، وکھ-وکھ رشتیاں دا نگھّ تے تناؤ، اسنگتیاں اتے جیون دیاں خوبسورتیاں دی نکی-نکی جھلک ایہناں ٹپیاں وچّ پرگٹ ہندی ہے۔
؛ ؛ کئی ٹپے اکھاؤتاں تے وشیش کاوَ-تکاں وانگ وکھ-وکھ ستھتیاں وچّ زکریوگ وی ہندے ہن۔ اتھے اسیں کجھ چونویں ٹپے پیش کر رہے ہاں۔
- توں کہڑیاں رنگاں وچّ کھیلھیں،
میں کی جانا تیری سار نوں۔
- تیرے دل دی میل نہ جاوے،
نھاؤندا پھریں تیرتھاں 'تے۔
- کتھوں بھالدیں بجور دیاں داکھاں،
ککراں دے بیج، بیج کے۔
- جہڑے کہندے سی مراں گے نال تیرے،
چھڈّ کے میدان بھجّ گئے۔
- جہڑے کہندے سی رہانگے دودھ بن کے،
پانی نالوں پیگے پتلے۔
- اتھے عملاں دے ہونگے نبیڑے،
جات کسے پچھنی نہیں۔
- گورے رنگ نوں کوئی نہ پچھدا،
ملّ پیندے عقلاں دے۔
- تیری ہاڑھی نوں وکیلاں کھادھا،
ساؤنی تیری شاہاں لٹّ لئی۔
- اچا ہو گیا امبر دا راجا،
روہیاں 'چ ہائڑ بولیا۔
- گدھیاں 'چ نچدی دا،
تیرا دیوے روپ دہائیاں۔
- نمّ دے صندوکھ والیئے،
کہڑے پنڈ مکلاوے جانا۔
- دودھ رڑکے جھانجراں والی،
کینٹھے والا دھار کڈھدا۔
- چرخے دی گھوک سن کے،
جوگی اتر پہاڑوں آیا۔
- بھیناں ورگا ساک نہ کوئی،
ٹٹّ کے نہ بہجیں ویرنا۔
- کالی ڈانگ میرے ویر دی،
جتھے وجدی بدل وانگوں گجدی۔
- میرا ویر دھنیئے دا بوٹا،
آؤندے جاندے لین واشنا۔
- ماواں نوں پتّ ایں ملدے،
جیوں سکیاں ویلاں نوں پانی۔
- پتّ ویر دا بھتیجا میرا،
بھوآ کہہ کے متھا ٹیکدا۔
- دھن جوبن پھلاں دیاں واڑیاں،
سدا نہیں آباد رہنیاں۔
- تنّ رنگ نہیوں لبھنے،
حسن، جوانی، ماپے۔
- نہیوں لبھنے لال گواچے،
مٹی نہ پھرول جوگیا۔
- کتے لپنے نہ پین بنیرے،
پکا-گھرکا ٹولیں بابلا۔
- کہڑے حوصلے لمبا تند پاواں،
پتّ تیرا ویلی سسیئے۔
- کٹّ دے فرنگیاں نامہ،
اکو پتّ میری سسّ دا۔
- ہاڑھی وڈھونگی بروبر تیرے،
داتی نوں لوا دے گھنگرو۔
- چٹے چول، جنہاں نے پنّ کیتے،
ربّ نے بنائیاں جوڑیاں۔
- سساں ہندیاں دھرم دیاں ماواں،
توں تاں میری کوڑ دی ماں ایں۔
- جگّ جیؤن وڈیاں بھرجائیاں،
پانی منگاں دودھ دیندیاں۔
- منڈے مرگے کمائیاں کردے،
لچھی تیرے بند نہ بنے۔
- پانی ڈولھگی جھانجراں والی،
کینٹھے والا تلھک گیا۔
پچھلے پنے تے جان لئی اتھے دباؤ
