پنجاب دے لوک-وشواس
؛ ؛
وشواس کرنا منکھ دی سبھاوک رچی ہے۔ اس رچی صدقہ ہی منکھ نے گیان وگیان دے کھیتر وچّ ورننیوگ پراپتیاں کیتیاں ہن ۔
؛ ؛
وشواس توں بھاوَ کسے درشٹ جاں ادرشٹ وستو وچّ یقین جاں بھروسے توں ہے ۔ وشواس کسے پرچلت اکتی جاں کتھن دا سچ وانگ سویکار کیتا جانا ہے۔ ایہہ سویکرتی ضروری طور تے بودھک وی ہوویگی بھاوے کہ اس وچّ بھاوک رنگ کافی ماترا وچّ ہو سکدا ہے ۔ اس دی پرمانکتا، خاص کتھن جاں اکتی دی اندرونی جاں واستوک سچائی اپر نربھر نہی ہندی سگوں
اجیہا سماجک، سنسکرتک حالتاں اتے اک خاص منوستھتی کرکے ہندا ہے۔ منکھ پرکرتی وچّ واپردیاں گھٹناواں توں اپنی پرتکھن شکتی راہی جو پربھاو گرہن کردا سی اوہ ہی لوک-وشواساں دا آدھار بندے سن۔
؛ ؛
پرکرتی جاں منکھی جیون وچّ واپری کسے گھٹنا دا سنبندھ جدوں کسے دوسری گھٹنا نال جڑ گیا تاں منکھ سامان ستھتیاں وچّ اجہیاں ہی گھٹناواں دے واپرن بارے وشواس کرن لگّ پیا۔ اس نے اک گھٹنا نوں دوسری دا کارن منّ لیا ۔ پرکرتی نال انتر-کریا وچّ آؤن نال ایہہ وشواس بننے شروع ہوئے اتے جیو-جیو منکھی انوبھوَ وشال ہندا گیا ایہناں وشواساں دا دائرہ وی پھیلدا گیا ۔ شروع توں ہی منکھ پرکرتی نال سنگھرش کرکے اس نوں اپنے ہتاں انوکول ڈھالن دی کوشش وچّ رہا ہے۔
؛ ؛
آدم-قالین منکھ پرکرتی وچّ واپردیاں گھٹناواں دے کارج-کارن سنبندھاں نوں تارکک آدھاراں تے سمجھنوں اسمرتھ سی۔ اجیہی ستھتی وچّ اپنی ہوند نوں درپیش انسچتتا اتے خطریاں توں بچاؤن لئی منکھ انے کاں طرحاں دے وشواساں وچّ سہارا ڈھونڈن دی کوشس کردا رہا۔ منکھ اپنے نت دے کار-وہار سنبندھی، اپنی ہوند سنبندھی اتے پرکرتک ورتاریاں دی ویاکھیا لئی شروع توں ہی ایہناں وشواساں نوں گھڑدا آیا ہے ۔ ہرکے کال-کھنڈ وچّ منکھ دا جیون-وہار اس کال-کھنڈ وشیش وچّ پرچلت وشواساں راہی نردھارت ہندا آیا ہے۔ منکھ اپنے توں پورو-کال وچّ پراپت انوبھواں اتے اوہناں تے اسرے وشواساں مدد نال نویں وشواسا دی سرجنا کردا آیا ہے۔ سمیں دی بیتن نال وشواساں دے جال دیاں تنداں منکھ دی سمچی ہوند دوآلے پسر گئیاں۔ جادو اتے دھرم چنتن نے جس ڈھنگ نال منکھی جیون اتے پرکرتک ورتاریاں نوں سمجھن دی کوشش کیتی اس نال ایہناں دا گھیرا ہور وی پھیل گیا۔
؛ ؛
لوک-وشواس اتے وہم-بھرمم اج وی ساڈے لوک-جیون دا جیونت انگ ہن۔ جنم،ویاہ اتے مرن دے سنسکار اج وی شردھا بھاونا نال کیتے جاندے ہن۔ بیماریاں دے علاج لئی بہو گنتی اج وی اوہناں پرمپراگت علاج-ودھیاں وچّ یقین رکھدی ہے جنہاں دا آدھار لوک وشواس ہن۔ نوین چیتنا اتے پدارتھواد دے اس یگ وچّ وی پنجابی لوک-منک دیوی-دیوتیاں دی کروپی اتے بخشش
وچّ یقین رکھدا ہے۔ کرسان،مجھّ،بیل خریدن سمیں ، موسم سنبندھی انومان لگاؤدے سمے اتے واہی گوڈی بجائی کردے سمیں انیکاں طرحاں دے لوک-وشواساں دی ٹیک لیندا ہے۔
؛ ؛
اک ویکتی دی وشواس کرن دی رچی اتے وشواش-بھنڈارش دوسرے ویکتی توں بھنّ ہندا ہے۔ اس بھنتا دا کارن سنبندھت ویکتی دی ایہناں پرکرتک اتے منکھی ورتاریاں پرتِ انتر-درشٹی اتے پرتکھن شکتی تے نربھر کردا ہے۔ کجھ وشواس اجیہے ہندے ہن جہڑے نت دے کار-وہار سمیں پیدا ہندے ہن پر اجیہے وشواس چر-ستھائی نہی ہندے ارتھات ایہہ ویکتی گت پدھر توں
اپر اٹھ کے سموہک مانتا پراپت نہی کر سکدے اتے جیکر کر وی لیندے ہن تاں چھیتی ہی ایہہ ساڈے وشواشاں دے ذخیرے وچو کر جاندے ہن۔ کجھ لوک-وشواس اجیہے وی ہندے ہن جہڑے اک بھوگولک خطے وچّ ودھیرے پرچلت ہندے ہن جد کہ دوسری تھاں اوہناں دی کوئی بھوگولک خطے وچّ ودھیرے پرچلت ہندے ہن جد کہ دوسری تھاں اوہناں دی کوئی اہمیت نہی ہندی جاں بہت گھٹّ ہندی ہے۔ اس طرحاں
لوک-وشواس بندے اتے بنسدے رہندے ہن۔
؛ ؛
کجھ لوک-وشواس نجی جاں ویکتی گت پدھر تکّ ہی سیمت ہندے ہن اتے کئی واری ویکتی ایہناں نوں دوسریاں نال ساجھاں وی نہی کردا۔ اداہرن وجوں کجھ ویکتی کجھ خاص نمبراں نوں اپنے لئی کس قسمت والا نمبر(Lucky Number) سمجھدے ہن۔ اس طرحاں کجھ ویکتی کسے خاص نمبر، رنگ، کپڑے، تھاں آدی نوں قسمت والا منّ لیندے ہن۔ کجھ لوک انگوٹھی وچّ نگ وی اپنے گرہیاں انوسار ہی لگواؤدے ہن ۔
؛ ؛
اک سبھیاچار دے لوک-وشواس دوسرے سبھیاچاراں وچّ پرچلت لوک-وشواساں نالو بھنّ وی ہندے ہن اتے کہ ایہناں وچّ سمانتا اتے سانجھ وی ویکھی جا سکدی ہے۔ نچھّ نوں سارے سنسار وچّ ہی بدشگنی والی گلّ سمجھیا جاندا ہے ۔ ایسے طرحاں شیشہ ٹٹن ، لون ڈلن، نظر لگن، جادو ٹونے نال بماریا دا علاج، بدروحاں دی حود وچّ وشواس آدی لوک-وشواس وی سارے سنسار وچّ اکو طرحاں دے ارتھ
رکھدے ہن۔ لوک-وشواساں وچّ سانجھ اتے سمانتا دا اک کارن منکھی مانسکتا دی تہہ وچّ کارزسیل کجھ بنیادی پورتیاں ہن۔ دوسرا سبھیاچاریکرن دی پرکریا دے فلسروپ وی اک سبھیاچار وچّ پرچلت لوک-وشواس دوسرے سبھیاچار دا انگ بن جاندے ہن۔ لوک وشواشاں وچّ بھنتا دے کارن سماجک، آرتھک، دھارمک اتے بھوگولک ہندے ہن۔ بھارت وچّ سپّ نوں ناگ دیوتا سمجھ کے اس دی
پوجا کیتی جاندی ہے پر عیسائی دھرم وچّ اس نوں شیطان دا روپ سمجھیا جاندا ہے۔
؛ ؛
گیان اتے وشواس وچّ نکٹورتی سنبندھ ہے۔ گیان وچّ جانن دی بھاونا ہے اتے وشواس وچّ منن دی جاں بھروسہ کرن دی ۔ وشواس انوبھوَ اپر آدھارت ہندا ہے پر جدوں اس انوبھوَ پچھے کارز شیل کارن-کارج سمبندھا دا نرکھن کرکے اس دے ستھائی سمبندھا نوں جان لیا جاندا ہے تاں ایہہ ساڈے گیان دا انگ بن جاندا ہے۔ گیان سربویاپی سامان عمل ہے ارتھات گیان دا انگ بن جاندا ہے۔
گیان سربویاپی سامان عمل ہے ارتھات گیان وستو-نشٹھ ہندا ہے۔ وشواس وئکتیپرک ہندا ہے اتے اک ہی وستو جاں پرکرتک ورتارے نال سنبندھت-وشواست وکھ-وکھ سبھیاچاراں وچّ وکھ-وکھ ہو سکدے ہن۔ وستو-نشٹھ گیان وچّ متبھید نہی ہندا جویں ترل پدارتھ ہمیشاں نیویں پاسے نوں چلدا ہے۔ دھرتی توں اپر سٹی گئی وستو پھر دھرتی اپر آ ڈگدی ہے، آدی نیم سرب پروانت اتے ہر
تھاں اکو-جہے عمل والے ہن۔ دوسرے پاسے وشواس وئکتیپرک ہندا ہے ۔ جویں اک لوک وشواس ہے کہ سرشٹی دی اتپتی آدم اتے ہوا توں ہوئی ۔ دوسرا وشواس ہے کہ 'کن' کہن تے ایہہ ساری شرسٹی ہوند وچّ آ گئی ۔ کوئی ایہہ مندا ہے کہ دھرتی دھول دے سر تے کھڑی ہے۔ اک ہور وشواس ہے کہ دھرتی کچھوئے دی پٹھّ اپر ٹکی ہوئی ہے۔ مصر وچّ سورج سنبندھی وشواس ہے کہ سورج روز بیڑی اتے آکاش وچّ
جاندا ہے اتے اس نوں پار کردا ہے۔ سورج گرہن سنبندھی وشواس ہے کہ سورج روز بیڑی اتے اکاش وچّ جاندا ہے اتے اس نوں پار کردا ہے ۔ سورج گرہن سنبندھی بھارت وچّ وشواس ہے کہ راہو کیتو اپنا رن لین لئی سورج نوں گھیر لیندے ہن۔ چین وچّ ایہہ وشواس ہے کہ سرال سورج نوں نگل جان دی کوشس کردا ہے۔
؛ ؛
لوک-وشواشاں اتے وہماں-بھرمانں وچّ کوئی سپشٹ نکھیڑا پیش کر سکنا کافی کٹھن ہے۔ کسے وی وشواس دے جھوٹھ جاں سچ ہون بارے نرنا دینا اینا آسان نہی۔ جدوں اسیں اجیہا کہہ رہے ہندے ہاں تاں اسیں اس وشواس نوں اسدے اپنے سندربھ نالوں توڑ کے ویکھ رہے ہندے ہاں۔ ساڈا ایہہ نرنا ساڈے ورتمان گیان اپر ہی آدھارت ہندا ہے۔ ہو سکدا ہے جسنوں اسیں اج جھوٹھ کہندے ہاں اوہ کل نوں بدلیاں ہوئیاں
پرستھتیاں وچّ سچ جاپن لگے اتے اج جو سچ لگدا ہے کل نوں نویں تتھاں دے ساہمنے آؤن نال اوہ سچ نہ رہے۔ اداہرن بہت سارے دیساں وچّ ایہہ وشواس کیتا جاندا سی کہ گربھ وتی اورت نوں خاص حالتاں وچّ ہی رہناں چاہیدا ہے اتے گربھ دے سمیں دوران نیمت ودھی-وہار دی پالنا کرنی چاہیدی ہے۔ بری نظر، بھوتاں پریتاں دا ڈر، سورج گرہن جاں کروپ چیزاں نوں ویکھن سنبندھی اس نوں کئی طرحاں دے ٹیبوآں
دی پالنا دی ہدایت دتی جاندی سی۔ اس پچھے ایہہ وشواس کارج شیل سی کہ گربھ وتی اورتا دے جو انوبھوَ ہونگے اوہناں دا گربھ وچلے بچے اپر وی اثر ہووےگا ۔
؛ ؛
ویہویں صدی دے شروع وچّ اپروکت لوک-وشواس نوں اندھ-وشواس ہی سمجھیا جاندا سی، پرنتو پچھلے دو تنّ دہاکیاں توں اس کھیتر وچّ ہوئے ادھٔین توں ایہہ گلّ سپشٹ ہو گئی ہے کہ جنم توں پہلاں نہ کیول ماں دیاں سریرک حالتاں ہی بچے دے وکاس اپر اثر پاؤدیاں ہن سگوں اس دے نال-نال ماں دی منوستھتی وی بچے نوں پربھاوت کردی ہے۔
؛ ؛
لوک جیون وچّ بیماریاں دے علاج لئی پوتر سرووراں، کھوہاں، چشمیاں جاں جھرنیاں دے پانی نوں وی گن کاری منیاں جاندا ہے۔ سنسار دے بہت سارے دیشاں وچّ انیکاں اجیہے پوتر سروور جاں چشمے چکتسک گناں لئی مشہور رہے ہن۔ لوک وشواس رہا ہے کہ ایہناں وچّ اشنان کرن نال جاں ایہناں چشمیاں جاں کھوہاں دا پانی دوائی دے روپ وچّ پین نال انیکاں بیماریاں توں مکتی مل سکدی ہے۔ ایہناں
پانیاں دے چکتسک گناں پچھے کجھ وگیانک آدھار وی ویکھے جا سکدے ہن۔ کجھ پانیاں وچّ چکستک گن منے جاندے ہن۔ جدوں روگی اس نوں ورتدا ہے تاں اس دا روگ جیکر ٹھیک ہو جاندا ہے تاں اس دا اک کارن اس پانی دی چکتسک شکتی وچّ روگی دا وشواس ہے اتے دوسرا اوہناں دھاتاں اتے کھنجاں دا پانی وچّ موجود ہونا ہے جہڑے روگ دور کرن دی شکتی رکھدے ہن۔
؛ ؛
عامَ طور تے ایہہ سمجھیا جاندا ہے کہ لوک-وشواس جاں وہم-بھرمم منکھ دی نمن بودھک اوستھا دی اپج ہن؛ جنہاں دی اتیت وچّ کافی مہتتا ہے جاں ایہہ لوک-وشواس اتے وہم-بھرمم اوہناں سماجاں دی ہی جیون جاچ دا انگ ہن جہڑے آدم-قالین سماجاں نال کافی ملدے جلدے ہن ارتھات بودھک وکاس دے پکھ تو اوہ اوہناں آدم-قالین قبیلیاں توں بہتاں اپر نہیں اٹھ سکے۔
؛ ؛
ایہہ ٹھیک ہے کہ جتھے جیون-جاچن پرمپراگت جیون قیمتاں تے اساری ہوئی ہندی ہے لوک-وشواشاں دی جیون وچّ مہتوپورن بھومکا رہندی ہے، پر وگیان-منگیان وی ایہناں وشواساں توں پوری طرحاں مکتی پراپت نہیں کر سکدا۔ لوک-وشواس ماترا دے فرق نال سارے ویکتیاں دی جیون-جاچن نوں پربھاوت کردے ہن۔ اس لئی کیہا جاندا ہے کہ لوک-وشواس جاں وہم بھرم اتیت دے سبھیاچاراں دے ہی اوشیش نہی سگوں ایہناں وچّ ورتمان وچّ جیون اتے بھوکھ وچّ وی کسے نہ کسے روپ وچّ پرچلت رہن دی شکتی ہے۔
؛ ؛
مکھ روپ وچّ لوک-وشواساں دی ونڈ نمن لکھت انوسار کیتی جا سکدی ہے:
- جنم،ویاہ اتے موت سنبندھی
- یاترا سنبندھی
- پسو پنچھیاں اتے جیواں سنبندھی
- دشا اتے نچھتراں سنبندھی
- چند،سورج اتے تاریاں آدی سنبندھی
- سریرک انگاں سنبندھی
- کرسانی جیون اتے کھیتی باڑی سنبندھی
- نچھّ سنبندھی
- دن رات اتے رتاں سنبندھی
- چکتسا سنبندھی
- پہراوے سنبندھی
- رہاں اتے بدروحاں سنبندھی
- دیوی دیوتیاں اتے پتراں سنبندھی
- بنسپتی سنبندھی
- انکاں سنبندھی
- نظر لگن سنبندھی
- فٹکل لوک-وشواس
؛ ؛
اس توں علاوہ وبھنّ کتیاں نال سنبندھت ورگاں دے وی اپنے ہی لوک-وشواس ہندے ہن۔ دکانداراں، ڈرائیوراں ،ودیارتھیاں شکاریاں اتے جوئے بازاں دے وی اپنے اپنے لوک وشواس ہن۔
؛ ؛
منکھی جیون وہار نال سنبندھت بہت سارے لوک-وشواس جادو چنتن دی اپج ہن۔ اجیہے وشواس گھٹناواں جاں وستاں دے سہچاری جاں جڑنشیل(Associative) سنبندھاں اپر آدھارت ہندے ہن۔ ورتارے وچّ واپرے اک گھٹنا -کرم توں بھوکھ وچّ واپرن والیاں دوسریاں گھٹناواں سنبندھی انومان لگایا جاندا ہے۔ اس سدھانت انوسار اک گھٹنا دے واپرن توں پہلاں اس نال سنبندھت دوسریاں وستاں جاں گھٹناواں وچّ پرورتن دکھائی دیندے ہن۔ بھاویں ایہناں وستاں جاں گھٹناواں دا آپس وچّ کوئی سدھا سنبندھ نہی ہندا پھر وی ایہہ وشواس کیتا جاندا ہے کہ پرورتن دے کجھ چنھاں راہیں آؤن والی گھٹنا دے سنکیت مل جاندے ہن۔ ایہناں سنکیتاں نوں سیانے ویکتی پچھان کے نیوے بھوکھ وچّ واپرن والیاں گھٹناواں بارے پیشینگوئی کردے ہن۔ مینہہ پین توں پہلاں اک دم ہوا دا ٹھہر جانا، خاص طرحاں دے بدلاں دا اسمان تے دکھائی دینا، کجھ خاص پنچھیاں اتے جیواں دی ایدھر اودھر ہلجل، سپاں، ڈڈوآں اتے گنڈویاں آدی دا دکھائی دینا جاں موراں دا نچنا آدی اجیہے چنہ سمجھے جاندے ہن جنہاں توں نیڑے بھوکھ وچّ ورکھا ہونا دا انومان لگایا جاندا ہے۔ جادو چنتن وچّ اس نوں بھوکھواچی جادو (Predicative magic) کیہا جاندا ہے۔
؛ ؛
کاں جیکر بنیرے تے بولے جاں پرات وچّ آٹا بھڑکے تاں ایہہ وشواس کرنا کہ کوئی پروہنا آویگا، جتی پٹھی پئی ہووے تاں وشواس کرنا کہ چھیتی ہی سفر تے ترنا پویگا، رات نوں بلیاں جاں کتے روندے ہون تاں ایہہ وشواس کرنا کہ ہے کہ کسے دی موت دا سوچک ہن آدی لوک-وشواس بھوکھوادی جادو دے گھیرے وچّ ہی آؤندے ہن۔
؛ ؛
بہت سارے لوک وشواس جادو دے 'انوروپ توں انوروپ ' دی اتپتی ہندی ہے 'سدھانت دے انترگت آؤدے ہن۔ اداہرن وجوں کپاہ چگنی ، شروع کرن توں پہلاں کپاہ دے کھیت وچّ جا کے اورتاں چاول پھڑکدیاں ہن تاں جو کپاہ ودھیرے چٹی ہووے۔
؛ ؛
اسے طرحاں نوَ-جمے بچے نوں گڑھتی اجیہے سیانے اتے نیک ویکتی توں دلائی جاندی ہے جس ورگا ماپے اپنے بچے نوں ڈھلدا ویکھنا چاہندے ہون۔
؛ ؛
بہت سارے وشواس اجیہے ہن جنہاں دی بنتر وچّ تنّ حصے سپشٹ دکھائی دیندے ہن :
- جیکر گھٹنا واپردی ہے تاں ایہہ گھٹنا ا نوں جنم دیویگی جیکر کارج نہیں کیتا جاندا۔
؛ ؛
پنجابی جیون وچّ پرچلت بہت سارے لوک وشواس اس شرینی وچّ آؤدے ہن۔ سفر تے ترن لگیا جیکر کوئی نچھّ مار دیوے، جاں کوئی ویکتی خالی برتن لے کے آ رہا ہووے، جاں بلی رستہ کٹّ جاوے تاں سفر تے ترن والا ویکتی جیکر اوہ اس لوک-وشواس نوں مندا ہووے، رک جاندا ہے اتے پیر توں جتی لاہ کے مڑ پیریں پا کے سفر تے تردا ہے۔ اس وشواس نوں وی ایہناں تناں حصیاں وچّ دیکھیا جا سکدا ہے :
(A) سفر تے ترن سمیں نچھّ وجنی جاں خالی برتن لئی آؤدا ویکتی ملنا جاں بلی دا رستہ کٹّ جانا۔
(B) درگھٹنا جاں سفر دی اسپھلتا دی سمبھاونا ۔
(C) جیکر جتی اتار کے مڑ نہ پائی جاوے۔
؛ ؛
پرانے سمیاں وچّ جدوں کہ سفر پیدل ہی کیتا جاندا سی لمبا سفر ہمیشہ خطریاں بھریاں ہندا سی۔ اجیہے سمیاں وچّ سفر تے ترن سمیں سفر دی اسپھلتا جاں اوچیتن وچّ پیا درگھٹنا ہون دا سمبھاوت ڈر اجیہے وشواس دے روپ وچّ پرگٹ ہندا سی اتے اس ڈر توں مکتی لئی جاں مانسک تسلی لئی کسے دوسرے کرم نوں دہرایا جاندا سی ۔
؛ ؛
لوک وشواس ہے کہ جیکر کوئی ماں اپنے نوَ-جمے بچے نوں لے کے گھروں کجھ سمیں لئی باہر رہندی ہے تاں واپس گھر دیاں بروہاں وچّ داخل ہون توں پہلاں رک کے اوہ کجھ مٹی لے کے اپنے سر اپروں دی پچھے نوں سٹدی ہے ۔ لوک نسچا ہے کہ اجیہا کرن نال جہڑیاں بدروحاں دوسری روح وچو اسدے نال ہو تردیاں ہن، اوہ پچھو ہی رہِ جاندیاں ہن۔ اس ونگی دے ہور انیکاں لوک-وشواس ہن۔ لوک وشواس اجیہے ہن جنہاں دی پرکرتی ٹیبو دی پرکرتی نال میل کھاندی ہے۔ ایہہ کسے کرم جاں چیز توں مناہی نال سنبندھت ہندے ہن۔ لوک دھارنا ہے کہ جیکر اجہیاں مناہیاں دی النگھنا کیتی جاوے تاں النگھنا کرن والا ویکتی کسے درگھٹنا جاں بدقسمتی دا شکار ہو جاویگا ۔ اجیہے کجھ لوک وسواس اس طرحاں ہن :
- ویروار سر نہی نھاؤنا
- منجے تے بیٹھ کے پیر نہی ہلاؤنے
- پرات مودھی نہی مارنی
- ٹٹدے تارے ولّ نہی ویکھنا
- جھاڑو کھڑا نہی کرنا
- بچے نوں شیشہ نہی وکھاؤنا، آدی
؛ ؛
لوک-وشواس لوک-مانس دی اپج ہن۔ لوک-مانس ہریک وستو نوں پرانوان مندا ہے ۔ ہریک جڑھ وستو وچّ آتما دے وشواس نے جڑھ وستواں دی پوجا اتے انیک لوک - وشواساں نوں جنم دتا ۔ جڑھ وستو نوں پرانوان منن سنبندھی لوک وشواس اجے وی پنجابی لوک جیون وچّ پرچلت ہن۔ دوکاندار سویرے دوکان تے پہنچ کے پہلاں تکڑی اتے وٹیاں نوں پوجدا ہے۔ دھرتی نوں پرانوان سمجھ کے اس دی پوجا کیتی جاندی ہے۔ دودھ چون سمیں کجھ دھاراں زمین تے وگائیاں جاندیاں ہن۔ لوک وشواس ہے کہ رات نوں درخت دا پتہ نہی توڑنا چاہیدا کیونکہ رات نوں درخت سوندے ہن۔ ایسے طرحاں تلسی دی پوجا وی کیتی جاندی ہے۔
؛ ؛
پنجابی لوک- جیون وچّ عورتاں چن نوں پتی، پتر اتے بھرا دے روپ وچّ چتودیاں ہن۔ عورتاں چن جہے پتر دی کامنا کردی ہن۔ پتر نوں چن سنبندھی پہلی جانکاری 'چن ماما' دے روپ وچّ دندیاں ہن۔ عورتاں چن دی پتی دے روپ وچّ وی پوزا کردیاں ہن۔ 'کروا چوتھ' دا ورت پتی دی چرنجیوتا لئی رکھیا جاندا ہے۔
؛ ؛
بھچال سنبندھی لوک وشواش ہے کہ دھرتی بلد دے سنگاں اپر کھڑی ہے۔ جدوں دھرتی اتے پاپ ودھ جاندے ہن تاں بلد لئی دھرتی دا بھار سہنا اوکھا ہو جاندا ہے۔ اس لئی اوہ بھار بدلن لئی دھرتی نوں جدوں دوسرے سنگ اپر رکھدا ہے تاں دھرتی کمبدی ہے۔ اسمانی بجلی سنبندھی ایہہ لوک وشواس ہے کہ ایہہ اوہ لڑکی ہے جس نوں راجے کنس نے زمین تے پڑکا کے ماریا سی۔ جد بزلی کڑدی ہووے تاں مامے بھنیویں نوں اکٹھے نہی بیٹھنا چاہیدا کیوکی بجلی ہمیشاں اہنا توں بدلہ لینا چاہندی ہے۔
؛ ؛
پنجابی لوک- جیون وچّ انکاں نال سنبندھت وی انیکاں وشواس ہن۔ 5،7،11،1 آدی انکاں دے رہسمئی پربھاو منے جاندے ہن۔ پنجہ وچّ پرمیشر، پنج پیر، پنج وقت نواز آدی وچّ انک پنج نوں رہسمئی پربھاو والا منیا جاندا ہے۔
؛ ؛
منتر سدھانت وچّ کسے وی وستو جاں کریا اتے اسدے نام وچ اک رہساتمک سنبندھ منیا جاندا ہے۔ جیکر نام جاں شبد نوں دہرایا جاوے تاں وستو پربھاوت ہندی ہے۔ اس وشواس نے وی اگوں انیکاں لوک وشواسا نوں جنم دتا۔ لوک جیون وچّ سپّ نوں سپّ نہیں کیڑا کیہا جاندا ہے۔ ارتھات اسدا اصلی نام نہیں لیا جاندا۔ دیوا بجھاؤنا نہیں دیوا وڈا کرنا کیہا جاندا ہے۔
؛ ؛
نظر لگن دے وشواس نوں پنجاب دے ہر علاقے دے لوکاں وچّ ویکھیا جا سکدا ہے۔ پنجابی لوک-جیون وچّ نظر لگن توں دودھ تے پتّ دوہاں نوں ہی بچا کے رکھیا جاندا ہے۔ پنڈاں وچّ جیکر کسے اوپرھے ویکتی نوں دودھ جاں لسی دینی ہووے تاں کاڑھنی جاں لسی والی چاٹی دے اگے پردہ کر لیا جاندا ہے۔ گاں مجھّ دی دھار کڈھن توں بعد دودھ ڈھکّ دتا جاندا ہے۔ لوک-وشواس ہے کہ اس طرحاں کرن نال دودھ نوں نظر نہیں لگدی۔ نظر توں بچاؤ لئی تھوڑی اولاد والے لوک اپنے بچیاں دا ناں گھٹیا چیزاں دے ناں تے رکھ دیندے ہن۔
؛ ؛
بچے دے جنم سمیں عورت اتے بچے دوہاں نوں برھی نظر توں بچاؤن لئی تیرھاں دن کمرے توں باہر نہیں جان دتا جاندا۔ کسے وی اجیہی عورت جاں مرد نوں جسدی نظر بری ہون دا سندیس ہووے اہنا دے متھے نہیں لگن دتا جاندا ہے۔ اجیہے ویکتی جدوں کسے بچے جاں کسے دوسرے وکتی ولّ ویکھدے ہن تاں اسدا برا اثر اچیت ہی اس ویکتی تے پیندا ہے۔
؛ ؛
لوک-جیون وچّ اجے وی بچیاں، جوانا تے بزرگا دے گلاں وچّ جاں بانہہ نال بنے ہوئے تویت عامَ ویکھن نوں ملدے ہن۔ لوہا، چاندی، سونا، تامباں آدی دھاتاں نوں تویتاں وچّ ورتیا جاندا ہے۔ کجھ لوکاں دا وچار ہے کہ لوہا بری نظر دے پربھاو توں اس لئی بچاندا ہے کیونکہ جو لوہے توں ہی ہتھیار آدی بندے ہن اتے ہتھیاراں والے ویکتی نوں کسے بدروح آدی دا کوئی خطرہ نہیں ہندا۔ کجھ لوکاں دا وچار ہے کہ نظر دے مندے پربھاو نوں لوہا اس کرکے روکدا ہے کیوں جو اس دھات دا رنگ کالا ہندا ہے۔ جویں کالی سیاہی متھے تے لگاؤن نال بری نظر دا اثر نہیں ہندا۔ اویں ہی لوہے دی کوئی وستو پہنی ہووے تاں نظر نہیں لگدی۔
؛ ؛
سونا اتے چاندی وی اجہیاں دھاتاں منیاں جاندیاں ہن جنہاں توں بدروحاں دور رہندیاں ہن۔ ایہناں دھاتاں نوں گہنیاں دے روپ وچّ دھارن کیتا جاندا ہے۔ کئی لوک اہنا اپر کسے دیوی دیوتے دی تصویر وی اکروا لیندے ہن جو رہسمئی طریقے نال اس نوں بری نظر توں بچاؤن دی شکتی دیندے ہن۔ گہنیاں دا پچھوکڑ شاید اس گلّ وچّ لپت ہے کہ منکھ نے بری نظر توں بچا لئی دھات جاں ہڈی توں تیار تویتاں نوں پہنیا ہووےگا اتے ایہہ تویت جدوں شوقین ویکتیاں نے دھارن کیتے ہونگے تاں اہنا وچ سہج اتے سوندری دا وادھا کر لیا ہووےگا، جو اگے چل کے گہنیاں دے روپ وچ پرچلت ہوئے۔ بری نظر دے پربھاو لئی کوڈی نوں دھاگے وچّ پرو کے بچیاں دے گلّ پا دتا جاندا ہے۔
؛ ؛
بری نظر دا پربھاو کیول منکھاں تکّ ہی سیمت نہیں ،نویاں بنیاں عمارتاں، پشواں تے فصلاں نوں وی بری نظر توں بچاؤن دے یتن کیتے جاندے ہن۔ پنڈاں وچّ مکان دی اساری توں باد کالی توڑی مکان اپر رکھ دتی جاندی ہے تاں جو اس اتے بری نظر دا اثر ناں پوے۔ پشواں دے گل وچّ اک چمڑے دا ٹکڑا کٹّ کے رسی نال جاں تاں اوہناں دے متھے اتے بنھ دتا جاندا ہے اتے جاں گل وچّ پا دتا جاندا ہے۔ پشواں دے گلاں وچّ پتل دے گھنگروآں نال چھنکدیاں ہمیلاں دا سندرتا دے نال نال اک آشا پشواں نوں بری نظر دے مند پربھاو توں بچاؤنا ہندا ہے کیونکہ لوک-وشواس ہے کہ پتل دے نیڑے بدروحاں نہیں آؤندیاں۔
؛ ؛
پنجابی لوک-جیون وچّ بری نظر دا سہم اجے وی بنیا ہویا ہے۔ نظر لگن دے ڈر کرکے ہی چنگیاں وستاں دا اپبھوگ لکا کے کیتا جاندا ہے۔
؛ ؛
دودھ دین والے پشو وی کئی واری بری نظر دا شکار ہو جاندا ہن اتے دودھ دینا بند کر دندے ہن۔ جدوں پشو دا حوانہ دودھ نال بھریا ہویا ہووے اتے پشو آپ وی اس جمع ہوئے دودھ کرکے اوکھا ہووے پر تھناں نوں ہتھ ناں لگاؤن دندا ہووے تاں ایہہ پکا وشواس کر لیا جاندا ہے کہ پشو بری نظر دا شکار ہو گیا ہے۔ ایہہ وی وشواس کیتا جاندا ہے کہ نظر لگان والے ویکتی منتر اتے اپنی نظر دی کرور شکتی نال کسے
وی گاں،مجھّ دا دودھ اپنی گاں جاں مجھّ ہیٹھ لے آؤندا ہے۔ جدوں پشو نزرایا جاوے تاں اس دے علاج لئی گگل اتے مرچاں دی دھونی پشو اگے دتی جاندی ہے۔ پھٹکڑی دا گھول منتر کے پشو دے چپھیرے اسدے چھٹے دتے جاندے ہن۔ آٹے دے پیڑے وچّ ہیٹھ لکھیا منتر لکھ کے پشو نوں دتا جاندا ہے:
جن کھوازا سمریئے
ہوڈی پاتشاہ پیر،
بدھی نیر چھڈانودا
حضرت ظاہرہ پیر
؛ ؛
انت وچّ ایہہ جا سکدا ہے کہ پنجابیاں دے وشواس پنجابی سبھیاچار دا اک مہتوپورن انگ ہن۔ ایہناں وشواسا رانہی پنجابی اپنے جیون وچّ آؤندے انیکاں سنکٹاں دا ساہمنا کردے ہن اتے اجھّ اپنی جیون-تورن نوں ساوی-پدھری رکھن لئی اہنا دی سہائتا لیندے ہن۔
پچھلے پنے تے جان لئی اتھے دباؤ
